صورت (فقه)صورت، چهره شکل و هیئت پدیده‌ها است. از صورت به معنای اول دربابهای طهارت ، صلات ، حج ، نکاح ، کفّارات ، اطعمه و اشربه ، حدود و دیات سخن گفته‌اند. ۱ - صورت در طهارتصورت از اعضای وضو و تیمّم و شستن آن در وضو به عنوان اولین عضو از اعضای وضو، واجب است. حد واجب شستن در طول، از رستنگاه موی سر تا انتهای چانه و از عرض، حدّ فاصل بین انگشت وسطی و ابهام است که از بالا به پایین شسته می‌شود و عکس آن صحیح نیست مستحب است شستن صورت با دست راست باشد. از واجبات تیمّم، مسح پیشانی و دو طرف آن از محل رویش مو تا ابروها و بنابر مشهور، قسمت بالای بینی است. ۲ - صورت در صلاتبرگرداندن عمدی صورت از قبله به پشت در نمازِ واجب بنابر قول مشهور موجب بطلان نماز می‌شود. انحراف صورت به سمت راست یا چپ در صورتی که به حد فاحش نرسد موجب بطلان نماز نمی‌گردد، گرچه مکروه است. [۵]
مهذب الاحکام، ج۷، ص۱۷۳-۱۷۴.
در نماز پوشاندن صورت بر زن واجب نیست؛ بلکه مستحب است صورت او باز باشد. ۳ - صورت در حجاز محرّمات احرام برای زن پوشاندن صورت است؛ از این رو، بنابر قول مشهور، پوشاندن صورت با نقاب در صورتی که با آن تماس پیدا کند بر زن محرم حرام است. البته اسدال برای او اشکال ندارد. پوشاندن صورت برای مرد محرم بنابر قول مشهور جایز است و کفّاره ندارد. از برخی قدما قول به حرمت نقل شده است. برخی نیز به رغم قول به جواز قائل به لزوم کفاره شده‌اند. زدن به صورت چارپا مکروه است. ۴ - صورت در نکاحنگاه کردن مرد به صورت زن نامحرم و بالعکس با قصد لذت و ریبه حرام و بدون آن اختلاف است. برخی آن را مطلقا حرام و برخی مطلقا جایز و بعضی بار نخست را مکروه و تکرار آن را حرام دانسته‌اند.البته دختر نابالغ و نیز پیرزنی که در مظان شهوت و لذت بردن قرار ندارند از حکم حرمت استثنا شده‌اند. نگاه کردن مرد به چهره و دستهای زنی که قصد ازدواج با او را دارد، حتی به تصریح برخی با بیم فتنه و حصول لذت جایز است. آیا برای زن نیز نگاه کردن به چهره مردی که قصد ازدواج با او را دارد جایز است یا نه؟ مسئله محل اختلاف است. [۱۸]
مفاتیح الشرائع، ج۲، ص۳۷۴.
نگاه کردن مرد به صورت کنیزی که قصد خرید او را دارد جایز است.در اینکه پوشاندن صورت از نامحرم بر زن واجب است یا نه، اختلاف می‌باشد. ۵ - صورت در کفّاراتخراشیدن صورت در مصیبت بر زن حرام و موجب ثبوت کفّاره یمین است. ۶ - صورت در اطعمه و اشربهاز آداب غذا خوردن ، شستن دستها پس از غذا و کشیدن آنها به صورت و ابروها پیش از خشک کردن است. ۷ - صورت در حدود و دیاتصورت از اعضایی است که هنگام اجرای حد باید از ضربه‌زدن به آنها خود‌داری شود. در جنایت بر صورت، چنانچه التیام یافته، اما اثرش بر چهره باقی مانده و موجب زشتی آن شده باشد، دیه ثابت و دیه آن پنجاه دینار است. [۲۷]
مهذب الاحکام، ج۲۹، ص۲۰۳.
وارد کردن خراش به بدن دیگری موجب ثبوت دیه است و دیه آن در سر و صورت، در فرض خون نیامدن بنابر قول مشهور، یک شتر و در فرض خون آلود شدن، دو شتر است و چنانچه جنایت موجب سرخ یا کبود و یا سیاه شدن چهره گردد، دیه آن به ترتیب، یک دینار و نصف، سه دینار و بنابر قول اکثر فقها شش دینار می‌باشد. دیه سایر جراحتهای وارد شده بر صورت، همان دیه آسیبهای وارد شده بر سر می‌باشد. ۸ - پانویس
۹ - منبعفرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، ج۵، ص۱۱۰، برگرفته از مقاله صورت. |